ลูกมีปัญหาพฤติกรรมทำยังไงดี?

พ่อแม่หลายท่านอาจจะกำลังรู้สึกกังวลใจกับปัญหาพฤติกรรมของเด็กๆ ทั้งที่กระทบกับตัวเด็กเองและกระทบกับคนอื่น พ่อแม่บางคนก็ขาดความเข้าใจในสิ่งที่เด็กแสดงออกถึงพฤติกรรมนั้น บางคนก็คาดหวังให้เด็กแสดงออกอย่างที่พ่อแม่ต้องการ แต่ก็รับรู้ได้ว่าหากปล่อยลูกแสดงพฤติกรรมเหล่านี้ไว้คงไม่ใช่เรื่องดีแน่ จำเป็นที่จะต้องมีการปรับพฤติกรรมลูก แต่ก็ไม่รู้จะเริ่มปรับพฤติกรรมอย่างไรดี นักจิตวิทยามีวิธีที่จะช่วยปรับพฤติกรรมของลูกมาแนะนำคุณพ่อคุณแม่ให้ลองนำไปใช้ดูค่ะ

1.สังเกตและเข้าใจพฤติกรรม
พ่อแม่ควรทำความเข้าใจปัญหาพฤติกรรมของลูกก่อนว่าเพราะอะไรเด็กถึงแสดงออกแบบนี้ มีเหตุการณ์หรือสิ่งกระตุ้นใดที่ทำให้เกิดพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมนี้ อาจจะเป็นปัญหาตามช่วงวัยหรือพัฒนาการของเด็ก

2.เลือกพฤติกรรมที่เป็นปัญหาชัดเจน
การจะปรับพฤติกรรมของลูกนั้น แม้จะมีปัญหาหลายอย่าง พ่อแม่ควรเลือกปรับทีละพฤติกรรม ไม่เช่นนั้นจะเป็นการจ้องจับผิดลูกส่งผลต่อความสัมพันธ์ที่ไม่ดีระหว่างพ่อแม่กับเด็ก การเลือกพฤติกรรมที่เป็นปัญหานั้นให้เลือกพฤติกรรมที่เห็นได้ชัดเจน เกิดขึ้นบ่อยครั้ง และส่งผลกระทบมาก

3.ตั้งเป้าหมายที่จะปรับพฤติกรรม
บางพฤติกรรมที่เด็กแสดงออกมีปัญหาซับซ้อน และความยากง่ายต่างกัน พ่อแม่ควรมีความอดทน อย่าพึ่งท้อถอย ให้เวลาตัวเอง และให้เวลากับลูกในการปรับพฤติกรรม การปรับพฤติกรรมต้องทำสม่ำเสมอ และใช้เวลา เด็กถึงจะเกิดการเรียนรู้ หากพ่อแม่มีความเข้าใจธรรมชาติของลูกก็จะสามารถตั้งเป้าหมายได้อย่างเหมาะสม

4.ใช้เทคนิคการจูงใจ
พ่อแม่ควรใช้วิธีจูงใจลูกในการให้ทำพฤติกรรมที่เหมาะสม ไม่ใช้การบังคับให้ทำ หรือสั่งให้ทำตาม ด้วยการตี หรือดุด่าว่ากล่าว แต่ควรเริ่มจากการให้เหตุผลที่กระชับ เข้าใจง่ายกับลูก อธิบายว่าพฤติกรรมที่เขาแสดงออกไม่ดีอย่างไร ไม่พูดตำหนิที่ตัวตนหรือเหมารวมว่าเป็นคนไม่ดี ให้ระบุพฤติกรรมนั้นให้ชัดเจน ไม่ใช้การสั่งสอนโดยการบ่นไปเรื่อยๆ และควรแสดงออกด้วยท่าทีเอาจริงเอาจัง พยายามจัดการอารมณ์ของตัวเองก่อน ไม่ใช้อารมณ์หรือหงุดหงิดใส่เด็ก เพราะจะยิ่งทำให้เด็กต่อต้านไม่ร่วมมือ

5.ใช้เทคนิคให้แรงเสริมทางบวกและทางลบ
การให้แรงเสริมทางบวก คือ การให้รางวัลเมื่อเด็กมีพฤติกรรมที่เหมาะสม หรือแสดงออกได้ตามที่พ่อแม่ต้องการ เพื่อให้เด็กอยากทำพฤติกรรมนั้นซ้ำ ในขณะที่การให้แรงเสริมทางลบ คือ การลงโทษเพื่อหยุดพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม โดยการลงโทษนี้ต้องไม่ใช้วิธีที่รุนแรงเพราะจะส่งผลกระทบต่อจิตใจเด็ก

ในการเสริมแรงนั้น พ่อแม่ควรตกลงกับเด็กไว้ก่อน ด้วยการเลือกพฤติกรรม เลือกแรงเสริมที่เด็กพึงพอใจ อย่างเช่น ให้คำชมเชยเมื่อเด็กแสดงพฤติกรรมที่เหมาะสม ให้เป็นของหรือสิ่งที่เด็กชอบด้วยการตั้งเป็นรางวัลด้วยการสะสมดาว สะสมเหรียญหรือสติกเกอร์ ตามจำนวนที่กำหนดและนำมาแลกของรางวัล หรือสิทธิพิเศษอย่างการเพิ่มเวลาเล่น หรือได้ทำกิจกรรมที่เด็กชอบ โดยการสะสมคะแนนจะต้องให้ในทันที หรือภายในวันนั้นพร้อมคำชมถึงพฤติกรรมที่เด็กทำได้ดี แต่ถ้าหากเด็กทำพฤติกรรมที่ไม่ดี ก็ให้ใช้วิธีหักคะแนนหรือสิ่งที่สะสม หรืองดสิทธิบางอย่างที่ควรจะได้ตามที่ตกลงกันไว้ เช่น ลดเวลาเล่น ลดเวลาดูTV เมื่อจะหักคะแนนก็ควรสะท้อนพฤติกรรมที่ไม่ดีนั้นให้เด็กรับรู้ด้วยว่าเพราะอะไรถึงโดนงดหรือหักคะแนน โดยทำแบบนี้ซ้ำๆสม่ำเสมอและต่อเนื่อง เพื่อให้เด็กเกิดการเรียนรู้ และเกิดพฤติกรรมที่เหมาะสมได้ เมื่อเด็กเริ่มทำพฤติกรรมนั้นได้สม่ำเสมอแล้ว ก็ให้ลดแรงเสริมลง และให้แรงเสริมสำหรับพฤติกรรมใหม่ต่อไป

การปรับพฤติกรรมของเด็กถ้าจะให้ได้ผลนั้น พ่อแม่มีส่วนสำคัญอย่างมากในการทำความเข้าใจถึงปัญหาพฤติกรรมของลูก การเลือกใช้เทคนิคในการปรับพฤติกรรม พ่อแม่จึงต้องใช้ความพยายาม และความอดทนอย่างมาก แต่ถ้าหากทำได้สม่ำเสมอ ลูกรักของคุณพ่อคุณแม่ก็จะมีพฤติกรรมที่เหมาะสมมากขึ้นอย่างแน่นอน แต่ถ้าหากลองทำอย่างต่อเนื่องแล้วพฤติกรรมของลูกยังไม่ดี ควรพาลูกมาพบจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่นหรือนักจิตวิทยา เพื่อตรวจประเมินอย่างละเอียด เนื่องจากอาจมีปัญหาหรือโรคอื่นๆร่วมด้วย และหาแนวทางในการบำบัดรักษาที่เหมาะสมกับเด็กมากขึ้น